UAD, UNRWA’ya Yönelik Kısıtlamalar Hakkında Danışma Görüşü Duruşmalarına Yarın Başlıyor

Uluslararası Adalet Divanı (UAD), İsrail’in BM’ye bağlı kuruluşlara yönelik kısıtlamalarının hukuki sonuçlarının değerlendirileceği danışma görüşü kapsamında duruşmalarına yarın başlıyor.

İsrail’in, BM Yakın Doğu’daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı’nı (UNRWA) yasaklamasına ilişkin yapılacak duruşmalarda, 39 ülke ile birlikte Arap Ligi, İslam İşbirliği Teşkilatı, Afrika Birliği ve BM sunumlarını gerçekleştirecek.

Türkiye’nin Dışişleri Bakanlığı aracılığıyla yapacağı sözlü sunum, 30 Nisan Salı günü TSİ 16.00’da başlayacak. Tüm sözlü sunumların 2 Mayıs Cuma TSİ 18.45’te sona ermesi planlanıyor.

AA muhabirinin aktardığına göre, İsrail Meclisi’nin 28 Ekim 2024’te UNRWA’nın faaliyetlerini kısıtlayan yasaları kabul etmesi ve 31 Ocak 2025’te Doğu Kudüs’teki UNRWA operasyonlarını sonlandırmasının ardından, Türkiye’nin de katkılarıyla Norveç öncülüğünde BM Genel Kurulu üzerinden danışma görüşü süreci başlatıldı.

BM Genel Kurulu, 19 Aralık 2024’te kabul ettiği kararla, İsrail’in işgali altındaki Filistin topraklarında BM kuruluşları ile uluslararası örgütlerin faaliyetlerine ilişkin yükümlülüklerinin incelenmesini UAD’den talep etti.

Her ne kadar UNRWA’nın ismi doğrudan belirtilmese de, bu sürecin İsrail’in UNRWA’yı yasaklamasına yanıt olarak başlatılması ve genel olarak BM kuruluşlarına yönelik kısıtlamaların hukuki boyutunun incelenmesi, konunun UNRWA özelinde ele alındığını ortaya koyuyor.

UAD’nin, BM Şartı, uluslararası insancıl hukuk, insan hakları hukuku ve önceki danışma görüşlerinden (9 Temmuz 2004 tarihli Duvar Görüşü ve 19 Temmuz 2024 tarihli İşgalin Hukukiliği Görüşü) yararlanması bekleniyor.

Türkiye, sunumunda İsrail’in de taraf olduğu 1946 tarihli BM Ayrıcalıkları ve Dokunulmazlıkları Sözleşmesi’ni temel alarak, BM kuruluşlarının bağımsızlığını güvence altına alan korumalara dikkat çekecek. Ankara’nın beyanında, UNRWA’nın yasaklanmasının uluslararası yükümlülükleri ihlal ettiği ve hukuki dayanaklardan yoksun olduğu vurgulanacak.

İnsani yardımların engellenmesi, BM tesislerine yönelik saldırılar ve uluslararası personelin taciz edilmesi, Türkiye’ye göre uluslararası hukuk düzenine ciddi zarar veriyor.

Sunumda, UAD yargıçlarına İsrail’in ihlallerinin tespiti konusunda kapsamlı hukuki argümanlarla rehberlik sunulması bekleniyor.

Her ne kadar danışma görüşleri bağlayıcı olmasa da, 1946 tarihli Sözleşme’nin 8. maddesi, UAD’nin bu görüşünün İsrail açısından bağlayıcı etki doğurabileceğine işaret ediyor. İsrail, bu sözleşmeye çekince koymadığı için danışma görüşünü kabul etmiş sayılıyor.

Danışma görüşünün, UNRWA üzerindeki kısıtlamaların kaldırılmasını ve Filistinlilere yönelik insani yardımların yeniden sağlanmasını zorunlu kılabileceği belirtiliyor. Ayrıca, UNRWA ve personeline verilen zararların tazmin edilmesi yolunu da açabilir.

Divan, benzer şekilde geçmişte verdiği danışma görüşlerinde (1989 – Dumitru Mazilu ve 1999 – Cumaraswamy kararları) BM yetkililerinin haklarının bağlayıcı şekilde korunması gerektiğine hükmetmişti.

Duruşmalar, Lahey’deki Barış Sarayı’nda halka açık şekilde yapılacak ve canlı yayınlanacak. Toplamda 43 ülke ve kuruluş, 30’ar dakikalık sunum yapacak. Doğrudan ilgili taraf olan Filistin’e ise 3 saatlik süre tanınacak.

İsrail, sürece yazılı beyanla katılmakla birlikte sözlü duruşmalarda yer almayacak. Sözlü sunumların tamamlanmasının ardından Divan yargıçları, danışma görüşünü hazırlamak üzere müzakereye geçecek. UAD’nin kararını önümüzdeki 4 ila 6 ay içerisinde açıklaması bekleniyor.