Temiz Enerji Yatırımlarında Afrika Yükseliyor Ama Yeterli Değil: Yatırımlar Hâlâ Çok Düşük Seviyelerde

Uluslararası Enerji Ajansı’nın (IEA) yayımladığı Dünya Enerji Yatırımları 2024 Raporu, Afrika’da temiz enerji yatırımlarında dikkat çeken bir artışı ortaya koydu. Rapora göre, kıtada özel sektör kaynaklı temiz enerji yatırımları 2019’da 17 milyar dolarken, bu rakamın 2024’te yaklaşık 40 milyar dolara yükselmesi bekleniyor.

Buna rağmen, Afrika’nın küresel temiz enerji yatırımlarından aldığı pay yalnızca yüzde 2 seviyesinde kaldı. Dünya nüfusunun beşte birine ev sahipliği yapan kıta, bu yıl toplamda 44 milyar dolarlık temiz enerji yatırımı alacak. Küresel enerji sektöründe ise bu yıl toplam 3,3 trilyon dolarlık yatırım planlanırken, bunun 2,2 trilyon doları temiz enerjiye ayrılacak.

Yatırımların Hâlâ Yetersiz Olduğu Vurgulandı

IEA raporunda, 600 milyon Afrikalının elektriğe erişimi olmadığı, yaklaşık 1 milyar kişinin de temiz pişirme yakıt ve teknolojilerinden mahrum olduğu belirtildi. Özellikle Sahra Altı Afrika’da yatırımların bölgenin büyüklüğü ve potansiyeline oranla halen “çok düşük” seviyelerde olduğu kaydedildi.

Temiz pişirme teknolojilerine yönelik yatırımlar, genellikle kamu hibeleri ve bağışçılarla yürütülüyor. Yatırımcıların düşük kâr beklentisi nedeniyle uzak durduğu bu alanda, kamu politikalarının belirleyici olduğu vurgulandı.

Dağıtık Enerji Çözümleri Öne Çıkıyor

Raporda, enerjiye erişimde sürdürülebilir ve adil çözümlere ulaşmak için sadece büyük projelere değil, aynı zamanda küçük ölçekli ve dağıtık enerji çözümlerine de yatırım yapılması gerektiği ifade edildi. Özellikle güneş enerjisi sistemleri, mini şebekeler ve enerji depolama çözümleri, kırsal kesimler için öncelikli alanlar arasında gösterildi.

Fosil Yatırımlar Hâlâ Önde

Afrika’da enerji yatırımlarının yaklaşık %70’i hâlâ fosil yakıt projelerine gidiyor. Kamu ve kalkınma finansmanı kaynaklı yatırımlar, 2015’e göre üçte bir oranında düşerek 20 milyar dolara geriledi. Yenilenebilir enerji projeleri bu düşüşü ancak sınırlı ölçüde telafi edebildi.

Özel Sektör Temkinli Ama Aktif

Özel sektör, özellikle yenilenebilir enerji projelerinde daha fazla sorumluluk üstlenmeye başladı. Bu yatırımların önemli bir bölümü, kalkınma finansmanı kurumlarından sağlanan “risk azaltıcı” desteklerle mümkün oluyor. Afrika’daki enerji projelerinin üçte birinden fazlası, bu tür kurumların katkısıyla hayata geçiriliyor.

Ekonomik Engeller Yatırımları Zorluyor

Rapora göre Afrika’da yatırımların önünde ciddi engeller bulunuyor. Yüksek faiz oranları, döviz borçları ve para birimi oynaklıkları, projelerin fizibilitesini düşürüyor. Bu yıl Afrika’daki enerji yatırımlarının %85’i borç servisine gidiyor, bu da yeni yatırımların önünü tıkıyor.

IEA, gelişmekte olan ekonomilerde enerji dönüşümünün sürdürülebilirliği için uluslararası finansman akışlarının artırılması ve yerel mali piyasaların derinleştirilmesi gerektiğini vurguluyor.