Deniz Berktay ile Kuzeyden Notlar: Güney Kafkasya’da kırılgan denge – Zengezur, Moskova ve Washington arasında satranç tahtası mı?

Güney Kafkasya, yeni bir bölgesel düzenin kurulma eşiğinde. Azerbaycan ile Ermenistan liderleri İlham Aliyev ve Nikol Paşinyan geçtiğimiz hafta Birleşik Arap Emirlikleri’nde ilk kez doğrudan ve aracısız olarak görüştü. Gündemde sadece sınır güvenliği değil, aynı zamanda Azerbaycan ile Nahçıvan arasındaki Zengezur Koridoru yer aldı. Bu koridorun açılması Türkiye ve Azerbaycan’ın fiziki bağlantısını güçlendireceği gibi, bölgesel dengeleri de ciddi şekilde etkileyebilir.

Ancak bu dar geçit aynı zamanda İran’ın kuzeye açılan nefes borusu. İran’ın Türkiye ve Azerbaycan üzerinden izole edilmesini önleyen bu kara parçası, Tahran için olduğu kadar, Rusya için de büyük stratejik anlam taşıyor. Öyle ki bazı Amerikan kaynakları, Trump döneminde Zengezur Koridoru’nun yönetiminin bir ABD firmasına verilmesinin gündeme geldiğini dahi yazdı. Bu gelişme, Rusya ve İran’ın bölgede istemeyeceği türden bir Amerikan varlığını işaret ediyor.

Rusya cephesi ise Ukrayna bataklığında meşgul olsa da, Güney Kafkasya’dan tamamen çekilmiş değil. Moskova’nın bölgede “hakemlik” rolünü yitirmesine rağmen, Paşinyan hükümeti üzerindeki etkisi sürüyor. Özellikle Ermenistan’daki milliyetçi hareketlerin ve kilise muhalefetinin, Paşinyan’ı iç politikada köşeye sıkıştırması, Kremlin için bir kaldıraç görevi görebilir.

Ermenistan’da Karabağ yenilgisinin ardından Paşinyan’a olan destek %10’lara gerilemiş durumda. Radikal Taşnaksütyun üyelerinin tutuklanması, yönetimin muhalefeti sindirme çabasının bir parçası. Ancak yaklaşan parlamento seçimleri öncesinde Paşinyan’ın elini güçlendirecek somut bir kazanım sunamaması, hem kendi siyasi sonunu hem de bölgede kurulmak istenen yeni düzenin çöküşünü beraberinde getirebilir.

Deniz Berktay’ın yorumu:

“Önümüzdeki bir yıl, Baltıklar’dan Karadeniz’e, oradan da Güney Kafkasya ve Hazar’a kadar uzanan hatta büyük gerilimlere sahne olabilir. Bu gelişmeler yalnızca iki ülkeyi değil, ABD, Rusya, İran ve Türkiye’yi içine alan çok katmanlı bir satranç oyununa dönüşüyor.”