Tükenmişlik sendromu nedir, belirtileri nelerdir?

Kronik stresin sizi tükenmişliğe sürükleyip sürüklemediğini nasıl anlarsınız?

Amy 2020 yılında dünyanın en büyük sağlık şirketlerinden birinde pazarlama yöneticisi olarak üst düzey bir seviyede ve sürekli baskı altında çalışıyordu.

Bir etkinlik sırasında aniden başının döndüğünü hissetti.

“Susuz kaldığımı ya da yeterince yemek yemediğimi düşündüm ama aklımdan çıkmadı. O andan sonrası oldukça bulanıktı” diyor.

Sürekli tekrar eden bir “vınlama” sesi duyduğunu hatırlıyor ve “deniz tutmuş gibi” hissetmek olarak tanımlıyor.

Amy’nin aylarca hastalık izni alarak işten ayrı kalması gerekti.

“Ruh sağlığım kötüye gitti. Duşta bayılıyordum, çocuklarıma bakamıyordum. Bu vücudumun ‘Hayır! Dur!’ deme şekliydi.”

BELİRTİLERİ NELER?

Beyin sisi, yorgunluk, iş için heves eksikliği… Tükenmişlik belirtilerini gözden kaçırmak kolaydır, ancak bunları görmezden gelmek sağlığınız için ciddi sonuçlar doğurabilir.

Amy, yaşadığı deneyimin tükenmişlik olduğunu geç fark ettiğini söylüyor.

Alarmlar çalıyordu ama o duymuyordu.

Berkeley California Üniversitesi’nde psikoloji profesörü olan Christina Maslach bu terimi ilk kez ortaya atan kişi.

Tükenmişlik sendromunu, “iyi yönetilmeyen kronik iş stresi faktörlerine verilen bir yanıt” olarak tanımlıyor.

Bunun tıbbi bir durum ya da teşhis olmadığını, dolayısıyla bu şekilde tedavi edilemeyeceğini belirtiyor.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO), 2019 yılında onun tükenmişlik sendromu üzerine yaptığı çalışmayı kabul etmiş ve bir dizi semptomun ana hatlarını çizmişti.

‘İŞTEN YETERİNCE KOPUŞ SAĞLANAMIYOR’

King’s Global Institute for Women’s Leadership direktörü Profesör Heejung Chung, “Çok fazla, çok sıkı çalışıyoruz” diye uyarıyor.

“Dijitalleşmenin yükselişiyle birlikte gelişen ‘her zaman ulaşılabilir olma’ kültürü bu tükenmişlik seviyesini artırıyor.

“Çalışanlar işten yeterli fiziksel ve psikolojik kopuşu sağlayamıyor.”

Dr. Chung, tükenmişliğin küresel bir sorun olduğunu ve bazı ülkelerde çalışanların %70’inden fazlasını etkilediğini belirtiyor.

Aynı zamanda pahalı da. Sigorta şirketi Axa’nın 2024 araştırmasına göre İngiltere ekonomisine yılda 102 milyar sterlinden fazla maliyet getiriyor.

Getty Images

Suç kronik stres faktörlerinin. Bunlar genellikle bizim kontrolümüz dışında olan şeyler.

2020 yılında 20 bin Alman çalışanla yapılan bir araştırmaya göre, çalışanların %60’ı aynı anda birden fazla görev talepleri aldığını, %48’i zaman ve performans baskısıyla karşı karşıya olduğunu, %46’sı iş yaparken bölündüğünü söylüyor. %34’ü hızlı bir tempoda çalışmak zorunda kaldığını belirtti.

Daha çok iş hayatına bir tepki olarak görülse de artık araştırmacılar öğrencilerde, ebeveynlerde ve bakım uygulayanlarda da tükenmişlik olduğunu bildiriyor.

Psikoterapist Dr. Claire Plumbly, bu durumun kadınları orantısız bir şekilde daha çok etkilediğine dikkat çekiyor.

“Genellikle ‘ikinci vardiya’ olarak adlandırılan yük kadınlara düşüyor” diyor.

İŞARETLERİ FARK ETMEK

Uzmanlar, yorgunluğun yanı sıra tükenmişliğe işaret eden iki temel belirtiye de dikkat edilmesi gerektiğini belirtiyor: Yaptığınız işe karşı giderek artan alaycı bir tepki ve kendinize karşı olumsuz bir bakış açısı.

Dr. Plumbly, bunun işinizde ortaya çıktığını fark etmeyebileceğinizi açıklıyor.

Üretkenliğin azaldığı durumların altını çiziyor.

Birçok insan bir çıkış yolu hayal ediyor.

“Mesela ‘Keşke Covid olsam’ diyen danışanlarım oldu” diyor.

TÜKENMİŞLİĞİN BEŞ AŞAMASI

Balayı dönemi – Her şeye evet demek ama bir şeyleri başarmanın ne kadar zaman aldığını unutmak. Kendinizi çok fazla iş üstlenirken bulursunuz ve bunun sonucunda stres başlar.

Vazgeçmek – Daha önce sizin için önemli olan şeyleri, örneğin randevuları veya arkadaşlarınızla buluşmaları bırakmak. Deneyimlerinizin tüm repertuarını kaybedebilirsiniz, eskiden sevdiğiniz şeylerden artık zevk almayabilirsiniz. Odaklanmak zorlaşır ve beyin sisi yaşayabilirsiniz.

Getty Images

Motivasyon eksikliği – Sürekli sinirli ruh hali ilgisizliğe dönüşebilir. Günlük yaşamda kendinizi çok fazla “o anda” hissetmemeye başlayabilirsiniz. Şefkat yorgunluğu yani başkalarıyla empati kurmak için enerji toplayamadığınız bir his oluşabilir. Başarı hissiniz azalır ve etkisiz hissedersiniz.

Tükenmişlik – Çalışanlar tükenmişlik noktasına ulaştığında kendilerini tamamen bitkin ve duygusal olarak tükenmiş hissederler. Çalışmaya devam edebilirsiniz ama günlük rutininizi bir arada tutmakta gerçekten zorlanırsınız. Kapanma: Son aşama, bireylerin yataktan çıkmakta zorlandığı klinik tükenmişliktir. Önceki nesiller bunu “çöküş” olarak tanımlayabiliyordu. Terapistler, bireylerin tamamen kapandığı vakaları anlatır. Bazıları konuşamaz veya evden çıkamaz. İyileşme aylar hatta yıllar alabilir.

RİSKİ ARTIRAN ALTI FAKTÖR

İş yükü – Aşırı yüklenmiş hissetmek, yapılacak çok şey olması ve bunları yapmak için yeterli zaman veya araç olmaması.

Kontrol eksikliği – Günlük kararlar üzerinde çok az söz sahibi olmak.

Yetersiz ödüller – Takdir edilmemek veya ödüllendirilmemek.

Görünmez olmak – ‘Büyük bir projenin küçük bir dişlisi’ gibi hissetmek.

İçinde bulunulan toplulukta çöküş – Yöneticiler, meslektaşlar ve müşterilerle destekleyici olmayan ilişkiler; sorunları çözmeyi zorlaştırır.

Adalet eksikliği – Ayrımcılık, işyerinde eşitsizlik veya ilerlemenin engellenmesi.

Değer çatışması – Yaptığınız işi anlamsız bulmak veya etik değerlerinizle çatışan bir ortamda çalışmak.

İYİLEŞME

Profesör Sabine Sonnentag, çalışanların günün sonunda yüksek stresli işlerden kopma kapasitelerini araştırdı.

“Yüksek taleplerle karşılaştıktan sonra işten zihinsel olarak kopan” çalışanların duygusal yorgunluk ve tükenmişlik yaşama olasılıklarının daha düşük olduğunu buldu.

Dr. Plumbly, “size ışığı gösterebilecek” birini bulmanızı öneriyor.

Bu bir arkadaş veya iş yeri psikoloğu olabilir.

“Popüler inancın aksine, tükenmişlikten başarılı bir şekilde kurtulmak için işinizi bırakmak gibi hayatınızda köklü değişiklikler yapmanıza gerek yok” diyor The Burnout Doctor kitabının yazarı Dr. Claire Ashley.

Bunun yerine üç alana odaklanmanızı öneriyor: İşiniz üzerinde kontrol sahibi olmak, sağlığınıza dikkat etmek ve çevrenizde destekleyici bir topluluk oluşturmak.

Nelerin kontrolünüz altında olduğunu anlamak için “Eğer bunu kontrol edemiyorsam veya etkileyemiyorsam, bunu kabul edebilir miyim?” gibi sorularla egzersiz öneriyor.

Zorlu durumları analiz etmek için üç seçeneği göz önünde bulunduran Dr. Russ Harris’in çalışmasını örnek gösteriyor:

1. Ayrılmak,

2. Kalıp değerlerini korumak,

3. Kalıp etkili bir şekilde hareket etmekten vazgeçmek.

“Değerlerinizi belirlemek tükenmişlik sendromundan kurtulma sürecinin dördüncü aşamasıdır ve bundan sonra vereceğiniz her karar, bu değerlerle uyumlu olması gerektiğinden çok önemlidir” diyor.

Bu haber, BBC gazetecileri tarafından hazırlandı ve kontrol edildi. Bir pilot proje kapsamında çevirisi için yapay zekadan da faydalanıldı.

En Çok Okunan Haberler

window.googletag = window.googletag || {cmd: []};
googletag.cmd.push(function() {
googletag.defineSlot(‘/11357266/en-cok-okunan-haberler-native’, [1, 1], ‘en-cok-okunan-haberler-native’).addService(googletag.pubads());
googletag.enableServices();
googletag.display(‘en-cok-okunan-haberler-native’);
});

‘Erdoğan ve yakınları rahat olsun’

Bilal Erdoğan’dan net yanıt!

İmamoğlu’nun Özel Kalem Müdürü’ne bir garip soru!

AKP’den ‘İmamoğlu’ ve ‘kayyum’ çıkışı

‘Büyük deprem’ için zaman aralığı verdi

İSKİ Genel Müdürü Başa’ya gözaltı nedeni ortaya çıktı

Anne kurtarıldı, baba ve 2 çocuk hayatını kaybetti

İmamoğlu’ndan ‘birlikte ses verelim’ çağrısı!

‘İmamoğlu’nun özgürlüğünü dilenmeyeceğim’

Saadet’ten çok çarpıcı ‘yolsuzluk’ tepkisi

googletag.cmd.push(function () { googletag.display(“div-gpt-ad-4133761-3”); });